Ҳафтаи гузашта Президенти мамлакат ба фармон «Дар бораи чораҳои иловагӣ оид ба минбаъд такмил додани фаъолияти судҳо ва баланд бардоштани самаранокии суди одил» имзо гузошт.
Ҳафтаи гузашта Президенти мамлакат ба фармон «Дар бораи чораҳои иловагӣ оид ба минбаъд такмил додани фаъолияти судҳо ва баланд бардоштани самаранокии суди одил» имзо гузошт.
Пас, дар ба имзо расондани ин ҳуҷҷат чӣ гуна зарурати ҳаётӣ вуҷуд дошт?
Бояд қайд кард, ки қабл аз қабули ин фармон аъзои гурӯҳи кории аз ҷониби Комиссияи оид ба мусоидат ба мустақилияти ҳокимияти судии назди Олий Маҷлис таъсис додашуда мушкилоти таъмини мустақилияти воқеии судҳоро таҳлил намуда, бо вазъи кор дар маҳалҳо шинос шуд. Ба ғайр аз вохӯриҳо бо кормандони низоми судӣ, бо аҳолӣ, намояндагони ҷомеа, роҳбарони ташкилотҳои ғайридавлативу ғайритиҷоратӣ ва секторҳо гуфтугӯҳо баргузор гардиданд, ки дар ҷараёни он андеша ва пешниҳодҳо барои рафъи камбудиҳо дар ин самт пешниҳод карда шуданд.
Дар натиҷа гурӯҳи корӣ як қатор мушкилотро дар таъмини мустақилияти воқеии суд муайян намуд. Аз ҷумла, маълум шуд, ки кормандони суд ба корҳои ба вазифаашон марбутнабуда ҷалб карда шуданд, барои мулоқот бо аҳолӣ хидмати иттилоотӣ вуҷуд надорад, бояд ба ҷараёни баррасии парвандаҳо дар кори суд ва коргузорӣ технологияҳои иттилоотӣ ва коммуникатсионӣ васеъ ҷорӣ карда шаванд. Инчунин, дар таъминоти моддию техникии системаи судӣ мушкилот муайян карда шуд, ки барои рафъи онҳо таклифҳои дахлдор таҳия шуданд. Таваҷҷӯҳи асосӣ ба таҳияи пешниҳодҳо, ки ба муайян ва бартараф кардани омилҳое, ки ба баланд бардоштани эътимоди аҳолӣ ба системаи судӣ халал мерасонанд, нигаронда шуданд.
Фармон фароҳам овардани механизмҳои ҳуқуқиро, ки ба ҳалли мушаххаси мушкилоту камбудиҳои зикршуда нигаронда шудааст, пешбинӣ менамояд. Аз ҷумла, ба низоми судӣ тамоюли «як суд – як зина» тавассути аз байн бурдани зинаҳои зиёдатии судӣ ҷорӣ карда мешавад. Ҳамин тариқ, институти баррасии парвандаҳои судӣ бо тартиби назорат қатъ гардида, таҷрибаи баррасии парвандаҳо дар ду зинаи як суд (зинаи якум, апеллятсионӣ ё кассатсионӣ) барҳам дода мешавад.
Қаблан аз сабаби мавҷуд будани зинаҳои зиёди судӣ оид ба баррасии парвандаҳои судӣ шаҳрвандон якчанд маротиба барои баррасии парвандаҳо ба суд муроҷиат мекарданд ва барои ин вақти зиёдатӣ, пулро сарф карда, сарсон мешуданд.
Ҳамзамон, ҳолатҳое буданд, ки санадҳои судие, ки эътибори қонунӣ пайдо кардаанд, аз ҷониби Суди олӣ бо сабабҳои ночиз аз нав дида баромада ё бекор карда мешуданд. Ин на танҳо дар раванди иҷрои санади суд нофаҳмиҳоро ба вуҷуд овард, балки боиси коҳиш ёфтани эътимоди шаҳрвандон ба системаи судӣ ва норозигии онҳо шуд.
Дар натиҷа, баъзан парвандаҳои судии якхела солҳо ва ҳатто даҳсолаҳо баррасӣ мешуданд. Аз шаҳрвандон дар бораи қабул нашудани қарори ниҳоии суд шикоятҳои зиёд мерасид.
Агар ба рақамҳо муроҷиат намоем, мебинем, ки танҳо дар соли 2019 дар суди як вилоят қарорҳо оид ба тақрибан 13 ҳазор парванда, ки дар зинаи аввал ва апеллятсионӣ (кассатсионӣ) баррасӣ шудаанд, дар Суди Олӣ тағйир дода ё бекор карда шуданд.
Ҳамзамон нотиқи махсуси СММ Диего Гарсия-Сайян, Созмони ҳамкориҳои иқтисодӣ ва рушд, инчунин дигар коршиносони байналмилалӣ мавҷудияти мақоми назоратиро дар системаи судӣ сахт танқид карданд.
Чунки эътимод ва эҳтиром ба низоми судӣ танҳо дар сурате пурзӯр хоҳад шуд, ки қарори мушаххаси ҳуқуқӣ дар асоси даъвои шаҳрванде, ки дар ҷустуҷӯи адолат ба суд муроҷиат кардааст, пайдо шавад ва қарори суд «хусусияти ивазшаванда» надошта бошад.
Дар робита ба ин, зарур аст, ки ҳисси масъулияти судяҳо барои парвандаҳо, ки дар ҳар як зинаи суд баррасӣ мешаванд, пурзӯр гардонда шуда, дар оянда қароре, ки бекор ва тағйир дода намешавад, қабул карда шавад. Барои ин амалияро такмил додан зарур аст, ки мувофиқи он судя ҳангоми қабули қарор танҳо ба қонунгузорӣ такя хоҳад кард.
Хулоса, ташкили дуруст ва босифати иҷрои ин фармон ба таъмини мустақилияти минбаъдаи суд ва баланд бардоштани эътимоди аҳолӣ ба низоми судӣ мусоидат хоҳад кард.
Дилмурод ИСМОИЛОВ, депутати Палатаи қонунгузории Олий Маҷлис.
(ӮзА).
