БЕҲТАР КАРДАНИ ЗИНДАГӢ ВА НЕКӮАҲВОЛИИ ҲАМВАТАНОНИ МО — САМТҲОИ АСОСИИ МУРОҶИАТНОМА

Муроҷиатномаи Президент ба Олий Маҷлисро халқамон, мо, аъзои парлумон бо шавқу рағбати зиёд истиқбол намудем.

Муроҷиатномаи Президент ба Олий Маҷлисро халқамон, мо, аъзои парлумон бо шавқу рағбати зиёд истиқбол намудем.
Ин ҳуҷҷати таърихӣ ба идомаи пайвастаи ислоҳот, ки ба ҳифзи ҳуқуқ ва озодиҳои инсон, волоияти қонун дар Соли нав нигаронида шудааст, равон   карда шуда, интизорӣ меравад, ки қарорҳои судӣ меъёри асосии таъмини адолат ва қонуният хоҳанд шуд.
Сарвари давлат дар Муроҷиатномаи худ ба идомаи корҳое, ки ба ислоҳоти соҳаи суду ҳуқуқ, аз ҷумла, татбиқи тамоюли инсондӯстӣ дар низоми ҷазо равона карда шудаанд, диққат дод.
Аз ҷумла, зарурати куллан такмил додани низоми пешгирии шиканҷа дар соҳаи ҷустуҷӯи фаврӣ, тафтишот ва иҷрои ҷазо қайд карда шуд.
Ҳангоми омӯзиши ин масъала кумитаи мо муайян кард, ки дар солҳои 2018-2019 ва дар тӯли 9 моҳи соли 2020 судҳо 20 парвандаи ҷиноятии марбут бо истифодаи шиканҷа нисбати 71 нафарро баррасӣ кардаанд. Ғайр аз он, тавре ки таҳлили муроҷиатҳое, ки ба Сенати Олий Маҷлис ва Ваколатдории Олий Маҷлис оид ба ҳуқуқи инсон (Омбудсман) дар соли 2020 аз шахсони дар муассисаҳои иҷрои ҷазо ва изоляторҳои тафтишотӣ нигоҳ дошташуда расиданд, нишон медиҳанд, 1387 ариза аз шахсони дар муассисаҳои иҷрои ҷазо ва изоляторҳои тафтишотӣ қарордошта расидаанд.
Аз ҷумла, дар 122 шикоят ба кор бурдани шиканҷа ва дигар намудҳои муносибат ва ҷазои бераҳмона, ғайриинсонӣ ё таҳқиркунандаи шаъну шараф таъкид шудааст.
Ин ҷиноятҳо ба расондани ҷароҳати сабук ва вазнин ба саломатӣ, худкушӣ ва баъзан марг оварда мерасонанд. Ваколатдор оид ба ҳуқуқи инсон бо мақсади пешгирии онҳо, барҳам додани шароити барои онҳо мусоид, татбиқи чораҳои пешгирикунанда оид ба ҷорӣ намудани таҷрибаи ба Олий Маҷлис пешниҳод намудани маърӯзаи миллӣ оид ба пешгирии шиканҷа дар охири ҳар сол, фиристодани дархостҳои парлумонӣ ба шахсони мансабдор ва дигар пешниҳодҳо таҳия намудааст.
Сиёсати пешгирифтаи роҳбари давлати мо ба таъмини ҳуқуқҳои инсон ва некӯаҳволии мардум нигаронида шудааст. Тарзи зиндагӣ, хурсандӣ ва нигарониҳо, ҳадафҳои зиндагии ҳамватанони мо бо маҳалла алоқаманд аст.
Дар Муроҷиатнома, инчунин дар бораи васеъ кардани ваколатҳои раиси маҳалла ва муовинони ӯ, аз ҷумла ба онҳо додани ҳуқуқ ва имкониятҳои зарурӣ барои ҳалли бевоситаи мушкилоти аҳолӣ дар маҳаллҳо фикрҳои муҳим баён карда шуданд. Қайд карда шуд, ки акнун раиси маҳалла масъалаҳоеро, ки дар ҷамъомадҳои Шӯроҳои маҳаллӣ баррасӣ мешаванд, ба муҳокима гузошта, барои ҳалли онҳо таклифҳои мушаххаси худро пешниҳод хоҳад кард, ки ин ба кормандони система имкон медиҳад, ки мушкилоти аҳолиро дар маҳаллаҳо зуд ҳал кунанд.
Сарвари давлат қайд намуд, ки «барои он ки ҳар як фарди кишвар натиҷаҳои ислоҳотро дар мисоли ҳаёти худ эҳсос намояд, бояд иҷрои саривақтӣ ва самарабахши ҳуҷҷатҳои қабулшударо таъмин кард». Бояд эътироф кард, ки дар ҷараёни омӯзише, ки сенаторҳо дар минтақаҳо гузаронданд, маълум шуд, ки фармонҳо ва қарорҳо дар маҳалҳо ба таври бояду шояд иҷро нашудаанд.
Аз ин рӯ, дар Муроҷиатнома таъкид гардид, ки соли оянда низоми нави кор дар самти мазкур ҷорӣ карда мешавад. Ҳоло вазифаи асосии Вазорати адлия, раёсатҳо ва зершӯъбаҳои минтақавии он то ба маълумоти касе расондан, фаҳмондан, мусоидат дар истифодаи ҳуҷҷатҳои қабулшуда дар амал ва назорати иҷрои онҳо хоҳад буд. Қайд карда шуд, ки ба ин мақсад ба Вазорати адлия ваколат ва захираҳои зарурӣ дода шуда, инчунин он дар ҳар семоҳа ба палатаҳои Олий Маҷлис ҳисобот медиҳад.
Инчунин иштироки ҷомеа ва назорати ҷамъиятӣ дар ташкили татбиқи ҳуҷҷатҳои қабулшуда муқаррар карда мешаванд. Аз ҷумла, низоми «муҳокимаҳои ҷамъиятӣ» ва «назорати ҷамъиятӣ» ҷорӣ карда мешавад. Дар ин раванд ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ, васоити ахбори омма ва шаҳрвандон низ фаъолона иштирок хоҳанд кард.
Сулҳ ва эътимод ба фардо дар баланд бардоштани сатҳи зиндагии аҳолӣ нақши муҳим мебозад. Дар баробари ин, гирифтани шаҳрвандии Ӯзбекистон имкониятҳои васеъро фароҳам меорад. Аз ин рӯ, дар чор соли охир сарвари давлати мо тақрибан ба 20 ҳазор ҳамватаноне, ки дар мамлакати мо таваллуд шудаанд, зиндагӣ ва кор мекарданд, вале бо ягон сабаб шаҳрвандӣ нагирифтаанд, шаҳрвандии Ҷумҳурии Ӯзбекистонро дод.
Дар Муроҷиатномаи сарвари давлат ба парлумон аз 25 январи соли 2020 бекор кардани мафҳуми «бақайдгирӣ» дар шаҳри Тошканд ва вилояти Тошканд аз 1 апрели соли 2020 ва додани шаҳрвандии Ҷумҳурии Ӯзбекистон ба 50 ҳазор шахсони бешаҳрвандӣ, ки то соли 1995 ба кишвари мо омадаанд, пешниҳод шуда буд.
Дар Муроҷиатномаи кунунӣ Президент ташаббуси додани шаҳрвандии Ҷумҳурии Ӯзбекистонро ба шахсони бешаҳрвандӣ, ки то соли 2005 ба мамлакати мо омада буданд ва фароҳам овардани механизмҳои ҳуқуқӣ барои пешниҳоди шаҳрвандӣ ба шахсоне, ки дар Ӯзбекистон доимӣ дар давоми 15 сол зиндагӣ мекунанд, пеш гузошт.
Воқеан, онҳо низ мисли мо барои рушди кишварамон софдилона меҳнат мекунанд ва зиндагии худро пеш мебаранд. Аммо, пеш аз гирифтани шаҳрвандӣ, онҳо аз баъзе ҳуқуқ ва имкониятҳое, ки барои мо дастрас буданд, истифода бурда наметавонистанд. Онҳо ҳаққи овоз додан ва интихоб шуданро надоштанд, кор мекарданд, аммо аз ин қаноатмандӣ ба даст намеоварданд, наметавонистанд ба сайёҳати олам бираванд. Дар баъзе ҳолатҳо, онҳо наметавонистанд ба аёдати хешовандон ва волидони худ раванд, гарчанде ки онҳо чунин имконият доштанд. Бисёре аз соҳибкорон бо мақсади васеъ гардондани тиҷорати худ ва баланд бардоштани иқтидори худ кӯшиш мекарданд, ки аз бонкҳои давлатӣ қарз гиранд, аммо бо сабаби «шахсони бешаҳрвандӣ» ин корро карда натавонистанд. Ин ва як қатор маҳдудиятҳо ва манъкуниҳои дигар баъзан онҳоро маҷбур мекарданд, ки ҳамчун озордида зиндагӣ кунанд. Такмили қонунгузорӣ дар бораи шаҳрвандӣ бо ташаббуси сарвари давлат ин монеаро дар зиндагии онҳо бартараф кард.
Он чиро, ки гуфта шуд, ҷамъбаст намуда, қайд менамоем, ки пешниҳодҳо, фикрҳо ва вазифаҳои муҳиме, ки дар ин Муроҷиатномаи таърихӣ ба миён омадаанд, ба беҳбудии зиндагӣ ва некӯаҳволии ҳамватанони мо хидмат мекунанд.

Қутбиддин БУРҲОНОВ,
раиси Кумитаи Сенати 
Олий Маҷлис
оид ба масъалаҳои мудофиа ва амният.

ТАФСИРИ ХУДРО ГУЗОРЕД: