ҚОНУН “ДАР БОРАИ ҲУҚУҚИ ШАХСОНИ МАЪЮБӢ ДОШТА” ЧӢ ГУНА ИМКОНИЯТҲОРО ФАРОҲАМ МЕОРАД?

Дар ҷамъомади умумии ҳафтуми Сенати Олий Маҷлис сенаторон Қонуни Ҷумҳурии Ӯзбекистон «Дар бораи ҳуқуқи шахсони маъюбӣ дошта»-ро тасдиқ карданд. 1

Дар ҷамъомади умумии ҳафтуми Сенати Олий Маҷлис сенаторон Қонуни Ҷумҳурии Ӯзбекистон «Дар бораи ҳуқуқи шахсони маъюбӣ дошта»-ро тасдиқ карданд. 15 октябр сарвари давлат ба Қонуни мазкур имзо гузошт.
Бояд қайд кард, ки дар мамлакати мо масъалаҳои таъмини шаъну шарафи инсон, хусусан шахсони маъюбӣ дошта, доимо дар маркази диққат қарор дошта, барои ҳимояи ҳуқуқу манфиатҳои онҳо чораҳои муайян андешида мешаванд.
Қонуни мазкур ҳуқуқҳои шахсони маъюбӣ доштаро ба танзим медарорад, фароҳам овардани имкониятҳои баробарро дар тамоми соҳаҳои ҳаёти ҷомеа ва истисно кардани поймолкунии ҳуқуқро аз рӯи нишонаи маъюбӣ пешбинӣ менамояд ва ба эҳтироми ҳуқуқу озодиҳои асосии инсон асос ёфтааст.
Ғайр аз ин, дар санад чунин принсипҳо, аз қабили эҳтироми шаъну эътибори шахсони маъюбӣ дошта, мустақилияти шахсии онҳо, озодии интихоб, роҳ надодан ба поймолкунии ҳуқуқ оид ба нишонаи маъюбӣ, баробарии имкониятҳо дар татбиқи ҳуқуқу озодиҳои инсон, эҳтироми қобилиятҳои инкишофёбандаи кӯдакони маъюб ва ҳуқуқи онҳо барои ҳифзи фардияти онҳо, ташкили иншоот ва хидматҳо дар ҳолати қулай барои шахсони маъюбӣ дошта, ҷалби шахсони маъюбидошта ба ҳаёти иҷтимоӣ ва сиёсии ҷомеа ва давлат пешбинӣ шудааст.
Қонун инчунин ҳуқуқи шахсони дорои маъюбиро ба манзил тақвият медиҳад. Пеш аз ҳама, ба таври возеҳ муқаррар карда шудааст, ки давлат ба шахсони маъюбӣ дошта имконият фароҳам меорад, ки ба барномаҳои давлатӣ ва махсуси сохтмони манзилҳо дастрасӣ пайдо кунанд. Ҳангоме ки мақомоти иҷроияи маҳаллӣ рӯйхати шаҳрвандони ба манзил эҳтиёҷдоштаро ё беҳтар кардани шароити манзилро тартиб медиҳанд, шахсони маъюбӣ дошта ва оилаҳое, ки шахсони маъюб доранд, ба рӯйхати алоҳида дохил карда мешаванд.
Ба шахсони маъюбӣ дошта ва оилаҳое, ки шахсони ногиро доранд, ҳуқуқи гирифтани қитъаҳои замин бо шартҳои имтиёзнок барои сохтмони манзили инфиродӣ, пеш бурдани хоҷагии ёрирасон ва боғдорӣ дода мешавад. Ғайр аз ин, ҳангоми тақсим кардани манзил ба шахсони маъюбӣ дошта, дар сурати имкон, манзил дар наздикии ҷои кор, муассисаҳои табобатӣ ва барқарорсозӣ бо риояи принсипи дастрасии иншоот ва хидматҳо дода мешавад.
Ҳамзамон, давлат ба шахсони маъюбӣ дошта барои амалигардонии ҳуқуқҳои худ барои гирифтани маълумот кафолат медиҳад ва шахсони маъюбӣ доштаро дар форматҳои дастрас ва бо истифодаи технологияҳое, ки шаклҳои гуногуни маъюбиро ба назар мегиранд,  иттилоот таъмин менамояд, ки барои оммаи васеъ пешбинӣ шудааст.
Ғайр аз ин, театрҳо, музейҳо, кинотеатрҳо, марказҳои иттилоотӣ ва китобхонаҳо ва марказҳои захираҳои иттилоотӣ, боғҳои фарҳанг ва фароғат бояд барои истифодаи шахсони маъюбӣ дошта дастрас бошанд.
Мақомоти давлатӣ якҷоя бо ташкилотҳои ғайритиҷоратию ғайридавлатӣ, аз ҷумла иттиҳодияҳои ҷамъиятии шахсони маъюбӣ дошта ҳамасола барномаҳои фароҳам овардани шароит ва ҷалби шахсони маъюбӣ доштаро ба шуғли варзиш таҳия ва амалӣ мекунанд. Қонун инчунин рушди маърифати фарогирро барои шахсони маъюбӣ дошта тавассути фароҳам овардани шароити зарурӣ барои дастрасӣ ба таҳсил дар тамоми муассисаҳои таълимӣ пешбинӣ менамояд.
Ҷанбаи дигар. Тибқи Қонун, шахсони маъюбӣ дошта ҳуқуқ доранд, ки ба мақомоти давлатӣ, ташкилотҳо ва шахсони мансабдори онҳо ба таври инфиродӣ ё дастаҷамъӣ муроҷиат кунанд. Ин ҳуқуқ истифодаи забони имову ишора ва хидматҳои сурдотарҷумаро пешбинӣ мекунад.
Тибқи Қонун фаъолияти комиссияҳои экспертии тиббӣ ва иҷтимоӣ такмил дода шудааст. Муоина дар давоми 10 рӯз аз санаи гирифтани ҳуҷҷатҳои тиббӣ ройгон аст.
Ғайр аз он, Қонун муқаррар кардааст, ки эътирофи шахсони маъюбӣ доштаро комиссияҳои экспертии тиббию иҷтимоӣ,  кӯдакони то ҳаждаҳсоларо — комиссияҳои коршиносонии тиббию иҷтимоии кӯдакон амалӣ мекунанд. Давлат бо мақсади рушд ва ташкили истеҳсоли маҳсулоти муосири протезӣ-ортопедӣ ва воситаҳои техникии барқарорсозӣ ба рушди соҳаи барқарорсозӣ мусоидат мекунад.
Ҳамзамон, соҳибони меҳмонхонаҳо вазифадоранд ҳадди ақалл як ҳуҷраро барои маъюбон, ки аз аробачаҳо истифода мебаранд, муҷаҳҳаз кунанд, инчунин насби дисплейҳо ва дастгоҳҳои садоиро барои эълонҳо, ки ниёзҳои шахсони дорои нуқсонҳои шунавоӣ ва биноиро қонеъ мекунанд, таъмин кунанд. Қонун се моҳ пас аз интишори расмӣ эътибор пайдо мекунад.
Хулоса, Қонуни мазкур барои шахсони маъюбӣ дошта баҳри истифодаи имтиёзҳое, ки дар кишвар фароҳам оварда шудаанд, имконият фароҳам меорад.

Маҳмудҷон 
ПАРПИЕВ,
муовини раиси Кумитаи Сенати Олий Маҷлис оид ба масъалаҳои илм,
маориф ва нигаҳдории тандурустӣ.

ТАФСИРИ ХУДРО ГУЗОРЕД: