Ассалому алайкум, депутатҳои муҳтарам!

Иштирокдорони гиромии ҷамъомад!
Пеш аз ҳама, шуморо бо ба боварии халқамон сазовор шуда, ба мақоми олии депутати Палатаи қонунгузории Олий Маҷлис соҳиб шуданатон самимона муборакбод менамоям.
Интихобот ба парламент ва шӯроҳои маҳаллӣ барои Ӯзбекистон озмоиши ҷиддии сиёсӣ буд. Халқамон аз ин озмоиш бо рӯйи сурх гузашт, гӯем муболиға нахоҳад шуд.
Саволи табиӣ ба миён меояд, ки хусусиятҳои асосии ин интихобот пеш аз ҳама дар чӣ намоён мегарданд?
Якум, интихоботҳо нишон доданд, ки шуур, дониши сиёсӣ ва фарҳанги мардуми мо баланд гардида, принсипҳои демократӣ дар ҷомеаи мо бо қадамҳои амиқ қарор меёбанд. Муҳим он буд, ки ин интихоботҳо таҳти Кодекси нави интихоботӣ, шиори «Ӯзбекистони нав – интихоботи нав»-и ҷавобгӯйи талабот ва стандартҳои байналмилалӣ баргузор шуданд.
Дар амалиёти мо, бори аввал низоми автоматиконидашудаи идоракунии интихобот ва рӯйхати ягонаи электронии овоздиҳандагон ҷорӣ карда шуд. Бо мақсади таъмини ҳуқуқи конститутсионии дар интихобот иштирок кардани шаҳрвандон бори аввал имконияти овоз додани  маҳкумшудагони аз озодӣ маҳрумшудае, ки ҷинояти вазнин ва аз ҳад зиёд содир нанамудаанд, фароҳам оварда шуд.
Аз ҳама муҳимаш, интихобот дар заминаи тамоюли ошкоро, шаффофият ва ҳалолӣ, инчунин муборизаҳои шадид баргузор гардид. Дар онҳо зиёда аз 70 ҳазор нозирони дохилӣ ва 10 созмони байналмилалӣ, 825 нозир аз тақрибан 50 кишвари хориҷӣ ва 1 155 намояндагони воситаҳои ахбори оммавии байналмилалӣ ва ватанӣ ширкат варзиданд.
Муҳтарам иштирокдорони ҷамъомад!
Дар натиҷаи интихоботи шадиди сиёсӣ, таркиби нави палатаи поёнии парлумон ташаккул ёфт. 48 нафари онҳо занон ва 9 нафарашонро ҷавонон ташкил медиҳанд. Агар ин самараи ислоҳоти мо дар самти дастгирии насли ҷавон ва занон мебошад, гӯем айни ҳақиқат хоҳад буд.
Хеле муҳим аст, ки дар байни шумо 39 нафар депутатҳо ҳастанд, ки дар парлумони даъвати пешин самаранок кор карда, дар ҷомеа эътибори баланд пайдо карданд ва бори дигар эътимоди интихобкунандагонро ба даст оварданд.
Бо истифода аз фурсат, иҷозат диҳед ба ҳамаи вакилони Палатаи қонунгузории қаблӣ, ки дар қабули қонунҳои муҳим барои беҳбудии кишвари мо саҳмгузорӣ кардаанд, изҳори сипос кунам, ба онҳо саломативу комёбиҳои нав орзу намоям.
Ман шахсан баъзе вакилони нав интихобшударо медонам. Ман бисёр чизҳоро аз баромадҳои онҳо дар телевизион ва дигар расонаҳо медонам. Итминон дорам, ки ҳамаи шумо ба кори парлумони мо рӯҳияи нав ва мазмуни нав хоҳед овард.
Дӯстони азиз!
Тавре ки шумо медонед, дар интихобот рақобати байни номзадҳои панҷ ҳизб дар фазои рақобати солими сиёсӣ сурат гирифт. Ҳангоми мубоҳисаҳо, ки мустақиман пахш шуд, намояндагони ҳизб барномаҳои мухолифони худро амиқ таҳлил карданд, танқид, нуқтаи назари гуногун, баъзан ҳатто зид, роҷеъ ба ҳалли мушкилоти мубрам ошкоро садо доданд.
Ба ман гӯед, ки мо дар интихоботи пешина чунин як фазои сиёсиро тасаввур карда метавонистем, ки дар он кас дар бораи муваффақиятҳо ва камбудиҳо ошкоро сухан гуфта метавонист?
Ҳамзамон, иқрор бояд шуд, ки дар ҷараёни интихобот ҳизбҳо баъзан пешниҳодҳои ба таври бояду шояд асоснокшударо пешниҳод мекарданд. Табиист, ки онҳо аз шаҳрвандони мо баҳои манфӣ гирифтанд.
Ғояҳо ва пешниҳодҳои номзадҳо ба депутатӣ дар мулоқотҳо бо интихобкунандагон ва суханронӣ дар воситаҳои ахбори оммавӣ, саволҳо ва мушкилоте, ки онҳо бардоштаанд, албатта сазовори таваҷҷӯҳ мебошанд. Онҳо бояд ба барномаҳои амалии парламент ва ҳукумат барои панҷ соли оянда дохил гарданд.
Бояд тазаккур дод, ки интихоботи ҷорӣ ба болоравии фаъолияти сиёсии мардум мусоидат намуда, натанҳо эътимоди мардумро ба ҳизбҳо баланд бардошт, балки талаботи онҳоро низ тақвият дод. Ин, дар навбати худ, аз он шаҳодат медиҳад, ки дар назди ҳизбҳо як қатор вазифаҳои таъхирнопазир оид ба баланд бардоштани сатҳи номзадҳо ва кори мунтазам бо интихобкунандагон қарор мегиранд.
Муҳимтар аз ҳама, рақобати байниҳизбӣ танҳо барои худнамоӣ гузаронда нашуда, бояд ба манфиати мардум хидмат кунад. Мо набояд ҳеҷ гоҳ ин ҳақиқатро фаромӯш кунем. 
Дар ҷараёни тарғиботи пешазинтихоботӣ ҳизбҳои сиёсӣ барои ҳалли мушкилоти рӯзмарраи ҷомеаи мо ваъдаҳои зиёд доданд. Ҳоло мардуми мо интизори татбиқи онҳо дар амал ҳастанд.
Имрӯзҳо ҳар як депутат то ки ваъдаҳои ба интихобкунандагон дар тӯли панҷ сол додашуда ва эътимоди ҳизби худро мустаҳкам намояд, бояд ба таври ҷиддӣ ба кор шурӯъ кунад. Ба фикрам, барои ин, тартиб додани «харитаи роҳ», дар асоси муназзам татбиқи ташаббусҳои дар маъракаи интихобот пешниҳодшуда мувофиқи мақсад мебуд.
Вазифаи афзалиятноки рӯзномаи имрӯза татбиқи принсипи «Ӯзбекистони нав – интихоботи нав – парлумони нав» мебошад.
Итминон дорам, ки фраксияҳои ҳизбҳои сиёсӣ дар палатаи поёнии парлумон барои худ нақшаҳои мушаххасро барои оянда муайян мекунанд ва онҳоро ба пуррагӣ иҷро мекунанд.
Муҳтарам иштирокдорони ҷамъомад!
Тавре таҳлили натиҷаҳои интихобот нишон дод, дар рафти маъракаи интихобот баъзе камбудиҳо ҷой доштанд. Масалан, дар шаҳри Тошканд, иштироки овоздиҳандагон нисбат ба дигар минтақаҳо камтар буд. Албатта, ин тамоюл барои шаҳрҳои калон хос аст. Ҳамзамон, ин аз он шаҳодат медиҳад, ки ҳизбҳои сиёсӣ бо интихобкунандагон кофӣ кор намекунанд, ғояву барномаҳои худро ба интихобкунандагон намерасонанд.
Мутаассифона, ҳолатҳои ҷудогонаи аз номи якчанд интихобкунандагон овоз додани як шахс ба қайд гирифта шуданд. Камбудиҳо дар кор бо системаи ягонаи Рӯйхати электронии овоздиҳандагон низ ҷой доштанд. 
Тавре ки арбоби давлатӣ ва сиёсатмадори маъруф Теодор Рузвелт гуфтааст, «касе, ки кор намекунад, ҳеҷ гоҳ хато намекунад. Мо набояд аз хатоҳо, балки такрори онҳо тарсем.»
Аз ин рӯ, депутатҳои нав интихобшуда бояд ин мушкилотро ҳамаҷониба таҳлил кунанд ва ҳоло дар бораи бартараф кардани камбудиҳои дар ҷараёни маъракаи интихобот роҳ додашуда  ҷиддӣ фикр кунанд. Аз як тараф, ин ба тақвияти фаъолияти ҳизбҳои сиёсие, ки онҳо узвият доранд ва аз тарафи дигар, рушди парламентаризм дар кишвари мо мусоидат хоҳад кард.
Албатта, барои ҳар як ҳолати вайронкунии қонун дар ҷараёни интихобот, мақомоти ҳифзи ҳуқуқ чораҳои дахлдор меандешанд. Ҳамзамон, мо бояд барои рушди минбаъдаи асосҳои ташкилӣ ва ҳуқуқии низоми интихоботии кишвар корҳои заруриро анҷом диҳем.
Вобаста ба ин, мо пешниҳоди Комиссияи марказии интихоботиро дар бораи баргузор кардани форуми имсола бо иштироки коршиносони байналмилалӣ оид ба натиҷаҳои омӯзиши мушкилоти марбут ба интихобот дастгирӣ мекунем. Дар баробари ин, ман фикр мекунам, ки барои мо, аъзоёни парлумон, дар ҳамкорӣ бо коршиносони миллӣ ва хориҷӣ, созмонҳои байналмилалӣ ҳамасола пайваста дар мавзӯъҳои интихобот баргузор намудани форумҳои мухталиф муфид хоҳад буд.
Таҳлили пешниҳоду тавсияҳои нозирони байналмилалӣ зарурати баланд бардоштани маданияти ҳуқуқии аъзои комиссияҳои участкавии интихоботӣ ва интихобкунандагонро зикр менамояд. Бинобар ин, зарур мешуморам, ки бо назардошти ин пешниҳодҳо ва тавсияҳо Консепсияи баланд бардоштани маданияти интихоботӣ таҳия карда шавад.
Парламент бояд мавқеи худро оид ба тавсияи нозирони хориҷӣ дар бораи тавсеаи манбаъҳои маблағгузории интихобот изҳор кунад.
Ман таклиф мекунам, ки парламент барои рафъи камбудиҳои ошкоршуда комиссия таъсис диҳад ва дар ин масъала бо ташкилотҳои байналмилалӣ ҳамкорӣ кунад. Комиссияи мазкур бояд дар асоси омӯзиши амиқи пешниҳодҳо ва тавсияҳои созмонҳои байналмилалӣ ва нозирон чораҳои мушаххас оид ба беҳтар кардани қонунгузории миллӣ ва раванди интихобот таҳия намояд.
Девони Вазирон ва Комиссияи марказии интихоботӣ барои самаранок кор кардан бо Рӯйхати ягонаи интихобкунандагон бояд чораҳо андешанд.
Аз фурсат истифода бурда, ба ҳамаи интихобкунандагон, ки дар интихобот ширкат варзиданд, аъзои комиссияҳои участкавӣ ва ҳавзавии интихобот, фаъолони маҳаллаҳо — ниҳоди беназири худидоракунӣ, ба ҳамаи шаҳрвандоне, ки дар бораи фардо чӣ гуна будани ватанашон бефарқ нестанд, барои тамоми мардуми мо изҳори сипос мекунам. Ман, инчунин, ба нозирони байналмилалӣ, рӯзноманигорони хориҷӣ ва ватанӣ самимона изҳори сипос мекунам.
Намояндагони муҳтарам!
Танҳо бо пешниҳоди Шӯрои намояндагони ҳизбҳои сиёсӣ Нурдинҷон Муйдинханович Исмоилов раиси Палатаи қонунгузорӣ интихоб шуд.
Бояд қайд кард, ки ӯ солҳои тӯлонӣ дар соҳаи қонунгузорӣ ва ҳифзи ҳуқуқ кор кардааст. Ӯ таҷрибаи калони касбӣ ва ҳаётӣ дорад. Вай яке аз он пешвоёнест, ки аз солҳои аввали таъсиси парлумони миллӣ дар рушди он саҳми бузург гузоштааст.
Дар бораи фаъолияти меҳнатии Спикер ҳарф зада, бояд қайд кард, ки вай тамоми дониш ва таҷриба, қувват ва нерӯи худро барои таъмини манфиатҳои давлат ва халқ равона мекунад.
Депутат Акмал Холматович Саидов ба вазифаи муовини якуми Спикери Палатаи қонунгузорӣ, ки имрӯз таъсис ёфтааст, интихоб шуд. Ман қарори таъсиси ин муассисаи навро дар Палатаи қонунгузорӣ мувофиқи мақсад ва саривақтӣ мешуморам.
Самтҳои асосии фаъолияти муовини якуми Спикер барои муайян намудани масъалаҳои зерин мувофиқ мебошанд.
Пеш аз ҳама, вай бояд барои рушди муносибатҳои байни Палатаи қонунгузорӣ ва ташкилотҳои байналмилалии байнипарлумонӣ, ҳамоҳангсозии фаъолияти гурӯҳҳои парлумонӣ бо кишварҳои хориҷӣ, баланд бардоштани обрӯи Ӯзбекистон дар арсаи ҷаҳон ва рушди дипломатияи парламентӣ масъул бошад.
Тавре ки шумо медонед, тибқи Конститутсия, яке аз салоҳиятҳои муҳимтарини Палатаи қонунгузорӣ ин тасдиқ ё бекор кардани шартномаҳои байналмилалӣ мебошад. Вазифаи асосии Муовини якуми Спикер инчунин назорати иҷрои шартномаҳои байналмилалие, ки Ҷумҳурии Ӯзбекистон ба он ҳамроҳ шудааст, бояд бошад.
Масалан, Палатаи қонунгузорӣ бояд баргузор намудани шунидани ҳисоботҳои вазиронро дар бораи муваффақ шудан ба Ҳадафҳои рушди устувори СММ идома диҳад.
Масъалаи дигари муҳим ин аст, ки Ӯзбекистон ба беш аз 70 санади байналмилалии ҳуқуқи инсон шомил шудааст. Ҳукумати мо мунтазам маърӯзаҳои миллиро ба мақомоти Оинномаи СММ пешниҳод мекунад.
Зарур аст, ки нақши Палатаи қонунгузориро дар ҳифзи ҳуқуқи инсон баланд бардошта, кор оид ба иҷрои тавсияҳои созмонҳои байналмилалӣ, харитаҳои роҳҳо таҳия ва татбиқ карда шаванд. Ҳамаи ин бояд дар маркази эътибори палатаи поёнӣ бошад.
Тавре ки шумо медонед, эътирофи байналмилалӣ аз ҷониби парлумон ва амалияи пешрафтаи созмонҳои ғайриҳукуматии ғайритиҷоратӣ ва дигар ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ дастгирӣ карда мешавад. Аз ин рӯ, зарур мешуморам, ки муовини аввали раис ҳамоҳанг сохтани фаъолияти комиссияи дахлдори парлумониро муҳим шуморад.
Шумо медонед, ки Олий Маҷлис Институти қонунгузорӣ ва таҳқиқоти парлумониро таъсис додааст, ки он ба вакилони парламент дар омода кардани қонунҳо, ташкили муҳокимаи онҳо ва ба омма расонидани моҳияти қонунҳои қабулшуда пешбинӣ шудааст.
Ҷузъи муҳими ин кор бояд истифодаи васеи қонунгузорӣ дар дастовардҳои илм ва инноватсия бошад.
Саидов Акмал Холматович, ки ба ин вазифа интихоб шудааст, натанҳо дар мамлакати мо, балки дар хориҷа ҳамчун мутахассиси варзидаи соҳаи қонунгузорӣ хуб шинохта шудааст. Умедворам, ки дар ин вазифа тамоми дониш, малакаи баланди касбӣ, истеъдоди ташкилотчигӣ ва ташаббускориро ба манфиати Ватани мо равона хоҳад кард.
Муовини якуми Спикер бояд бидуни бетарафона ба манфиати тамоми ҷомеаи мо кор кунад.
Иҷозат фармоед, ки роҳбарони фраксияҳои ҳама ҳизбҳои сиёсиро, ки муовини спикерро интихоб кардаанд, самимона табрик намоям.
Хулоса, бо боварӣ гуфтан мумкин аст, ки имрӯз депутатҳо роҳбарони муносиби  Палатаи қонунгузориро интихоб карданд. Мо ба интихобнамудаи мардум мехоҳем, ки фаъолияти парлумонро ба сатҳи нав баланд бардоранд, ки ин барои расидан ба ҳадафи бузурги умдаи мо – ободии Ватани Ӯзбекистон мусоидат хоҳад кард.
Муҳтарам иштирокдорони ҷамъомад!
Ҳамаи мо хуб медонем, ки кори депутат нерӯи зеҳнии бузург, заҳмат ва масъулияти баландро талаб мекунад. Ман худам солҳои дароз вакил будам, бинобар ин ман хуб медонам, ки ин вазифа ҳамзамон душвор ва баробари ин ифтихорӣ аст.
Пеш аз ҳама, депутат бояд дар ғами мардум зиндагӣ кунад ва дар ҳалли масъалаҳои марбут ба мардум содиқ ва намуна бошад. Агар депутатҳо ҷон коҳонда, бо виҷдони пок кор кунанд, пас вазирон, ҳукумат ва парлумон низ ба ин масъала иртибот хоҳанд дошт. Тамоми ҷомеаи мо ҳамин хел хоҳад гардид.
Имрӯз мо равишҳо ва имконоти навро барои рушди тамоми соҳаҳо ҷустуҷӯ дорем. Агар инсон ва ҷомеа дар ҷустуҷӯи доимӣ бошанд, пайваста аз пайи ҳадафҳои худ раванд, пас онҳо албатта муваффақ мешаванд.
Дар марҳалаи нави тараққиёти Ӯзбекистон дар назди мо вазифаҳои фавқулодда ва душвор қарор доранд. Ва барои ҳалли муваффақонаи онҳо мо бояд кори қонунгузориро комилан аз нав ташкил кунем. Ба масъалаҳои зерин диққати махсус бояд дод.
Аввалан, палатаи поёнӣ бояд ба майдоне мубаддал гардад, ки дар он бинобар ҳар як лоиҳаи қонун баҳсу мунозираҳо баргузор мешаванд ва бархӯрди манфиатҳои мухталифи ҷамъиятӣ, «мактаби воқеии демократия» баргузор мешавад.
Дар тӯли панҷ соли охир фаъолияти палата ба таври назаррас фаъолтар шуд, 540 лоиҳаи қонунҳо баррасӣ шуданд, ки нисбат ба давраи солҳои 2010-2014 2 маротиба зиёд аст. Агар дар соли 2015 танҳо 11 қонуни нав қабул шуда бошад, пас дар соли 2019 – 35, яъне ин рақам се маротиба зиёд шудааст.
Бояд қайд кард, ки бар ивази якчанд қонунҳое, ки муносибатҳои ҷамъиятии як соҳаро танзим мекунанд, таҷрибаи қабули кодекси ягона торафт васеъ истифода мешавад. Аз ҷумла, чунин санадҳои муҳим мисли Кодекси протсесуалии шаҳрвандӣ, Кодекси протсесуалии иқтисодӣ, Кодекси протсесуалии маъмурӣ, Кодекс дар бораи мурофиаи судии маъмурӣ қабул карда шуданд.
Дар ду соли охир мо ба қабули қонунҳои мустақим шурӯъ кардем. Масалан, дар қонунҳо «Дар бораи пардохтҳо ва низомҳои пардохтӣ», «Дар бораи сармоягузорӣ ва фаъолияти сармоягузорӣ» ба ҷои меъёрҳои истинод меъёрҳои мустақими амал ҷорӣ карда шуданд.
Дар баробари ин, худи ҳаёт, рушди босуръати Ӯзбекистон ин амалро ба зинаи сифатан нав мебарорад. Дар асоси таҷрибаи пешқадами ҷаҳонӣ, ҳизбҳо бояд дар парламент муҳокимаҳои фаъол гузаронанд, то қонунҳои қабулшуда манфиатҳои сиёсии ҳизбҳо ва интихобкунандагони онҳоро инъикос кунанд. Ин рақобати солимро байни аксарияти ҳизбҳо ва ҳизбҳои мухолиф талаб мекунад.
Дар Палатаи қонунгузорӣ, ҳар як фраксия метавонад худро оппозитсия эълом кунад. Муайян карда шуд, ки ин фраксия ҳуқуқ дорад таҳрири муқобили лоиҳаи қонунро қабл аз баррасии он дар қироати аввал пешниҳод намояд. Аммо, иқрор бояд шуд, ки ин институт то кунун самаранок кор намекунад.
Вакилони нав интихобшуда, шумо бояд доимо дар болои худ кор кунед, то ҳар як қарори қабулшуда заминаи таъмини манфиатҳои халқро мустаҳкам кунад. Интихобкунандагон аз шумо ташаббус, чашмдошти алтернативӣ ва зуҳуроти иродаи сиёсиро оид ба ҳар як масъала интизоранд, зеро, тавре ки мегӯянд, ҳақиқат дар баҳс ба вуҷуд меояд.
Албатта, ҳар як депутат ҳангоми қабули қонун дар соҳаи мушаххас бояд ҳамчун мутахассис фикр карда тавонад. Дар ниҳоят, санадҳои қонунгузории қабулкардаи шумо мустақиман ба ҳаёти миллионҳо одамон, ба тамоми мардуми мо таъсир мерасонанд. Аммо ин таъсир метавонад ҳам мусбат ва ҳам манфӣ бошад. Аз ин рӯ, вакилони боэътимоди мардум ҳақ надоранд, ки хато кунанд, масъулияти ба дӯши онҳо гузошташударо фаромӯш кунанд.
Дуюм, вакилон метавонанд ба боварии интихобкунандагон дар сурате сазовор гарданд, ки агар онҳо ба ҳар як лоиҳаи пешниҳодшуда, ки ба муҳокима гузошта шудаанд, мавқеи қатъӣ дошта бошанд.
Дар даъвати қаблӣ дар маҳалҳо таҷрибаи баррасии ҷамъиятӣ оид ба ҳар як лоиҳаи қонун, ки ба палатаи поёнӣ пешниҳод шудааст, ба роҳ монда шуд. Бо шарофати ин, тақрибан 1 ҳазор қоидаҳо зиёда аз 400 лоиҳаи қонун дар асоси таклифҳои шаҳрвандон такмил дода шуданд. Ҳамин тавр, бо иштироки ниҳодҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ муҳокимаи васеи лоиҳаи Қонун “Дар бораи иттифоқҳои касаба” баргузор гардид.
Таҷрибаи баррасии рӯякӣ ва якдилона қабул кардани лоиҳаи қонунҳо қафо мемонанд ва вакилон муҳокимаи ҷиддӣ ва ҳамаҷонибаи онҳоро омӯхта истодаанд. Бо назардошти фикру ақидаи мардум, 16 лоиҳаи қонун барои бознигарӣ ба ташаббускорони онҳо баргардонида шуд. Воқеан, дар солҳои 2010-2014 ягон лоиҳаи қонун баргардонида нашудааст.
Умедворам, ки шумо, вакилони муҳтарам, пеш аз ҳама манфиатҳои халқро ба назар гирифта, кори таҳлил ва танқидии лоиҳаҳои қонунҳоро тақвият медиҳед.
Айни замон, аъзои палатаи поёнӣ, ба ғайр аз масъалаҳои консептуалӣ оид ба қонунҳо, инчунин мувофиқати онҳоро бо Конститутсия ва қонунҳои мавҷуда, техникаи қонунгузорӣ таъмин мекунанд. Дарвоқеъ, таваҷҷӯҳи асосии вакилон бояд на ба таҳияи қонунҳои пастсифат равона карда шавад, балки ба он, ки ин қонунҳо ба манфиатҳои мардум чӣ гуна ҷавоб медиҳанд.
Дар ин замина ман овардани суханони шоири машҳури румии қадим Публийус Сираро мувофиқи мақсад мешуморам: «Дар ҷое, ки қонунҳо қавист, одамон низ қавитаранд».
Дар ҳақиқат, намояндагони мардум, бо назардошти мақоми баланди вакилон, бояд далер, серталаб ва қатъӣ бошанд, ба қабули қонунҳое роҳ надиҳанд, ки ба манфиати халқ хидмат намекунанд.
Ҳар як қонун, ба маънои рамзӣ, бояд ба мисли як ҷисми зинда, қувват ва натиҷаи худро дошта бошад ва пас аз қабули он ҳаёт бояд тағйир ёбад.
Ҳамзамон, ба тарафи дигари масъала диққат додан зарур аст, яъне масъулияти субъектҳои ташаббуси қонунгузорӣ ва Вазорати адлия барои пешниҳод намудани лоиҳаҳои қонунҳои пастсифат ба парламент баланд бардошта шавад. Ба фикрам, дар ҳолатҳое, ки ташаббускори лоиҳаи қонун аҳамияти онро барои вакилон асоснок карда наметавонад, Палатаи қонунофарӣ бояд аз баррасии он даст кашад.
Сеюм, баланд бардоштани ҳиссаи қонунҳо, ки худи вакилони палатаи поёнӣ пешниҳод кардаанд, зарур аст.
Бояд қайд кард, ки солҳои 2015-2019, депутатҳо аксар вақт аз ҳуқуқи ташаббуси қонунгузории худ истифода мекарданд. Ҳамин тавр, агар дар солҳои 2010-2014 вакилон барои муҳокима 37 лоиҳаи қонунро пешниҳод карда бошанд, пас дар даъвати охирин онҳо аллакай 88, яъне 2,5 баробар зиёд буданд. Аммо, ҳиссаи лоиҳаҳои қонунҳои оғознамудаи вакилон дар 10 соли охир чандон тағйир наёфтаанд ва танҳо 16-17% -ро ташкил медиҳанд. Аз ин рӯ, ман депутатҳоро даъват мекунам, ки масъалаҳои марбут ба интихобкунандагонро амиқтар таҳлил кунанд, то фаъолтар бошанд.
Чорум, ҳангоми қабули қонунҳо намояндагони мардум бояд ба назар гиранд, ки воқеан кор мекунанд ва барои ин чораҳои зарурӣ меандешанд.
Сари вақт қабул нашудани санадҳои зерқонунӣ ба он оварда мерасонад, ки ин қонунҳо кор намекунанд ва боиси норозигии одилонаи шаҳрвандон, аз ҷумла соҳибкорон мегардад. Масалан, аз лаҳзаи мавриди амал қарор додани Қонун «Дар бораи тартиботи маъмурӣ», ки ба стандартҳои байналмилалӣ комилан мувофиқ аст, беш аз як сол гузашт, аммо дар амал татбиқ шудани он саволҳои зиёде ба миён меоянд.
Аз ин рӯ, таъмини пурраи танзими фарогир ва танзими ҳуқуқии муносибатҳои ҷамъиятӣ бояд яке аз вазифаҳои калидии палата барои панҷ соли оянда гардад. Ҳамин тариқ, мо дар ниҳоят аз усули куҳна даст мекашем: “кори парламент бо қабули қонун ба поён мерасад”.
Ғайр аз он, ба фраксияи парлумон тавсия дода мешавад, ки ин ё он қонунро қабул карда, «харитаи роҳ» -ро барои татбиқи он таҳия намояд.
Дар охири сол, Палатаи қонунгузорӣ бояд ба таври муфассал таҳлил кунад, ки чӣ тавр одамон ҳар қонунро баҳогузорӣ мекунанд, манфиати он ба мардум чӣ фоида меорад ва кадом санади ҳуқуқӣ кор намекунад ва хулосаҳои дахлдор барорад. Ин ба эҷоди муколамаи муассир бо интихобкунандагон ва афзоиш додани самараи парламент хидмат хоҳад кард.
Панҷум, таҷрибаи омӯзиши мутобиқати лоиҳаи қонунҳо ба шартномаҳои байналмилалӣ, тавсияҳо оид ба беҳтар намудани мавқеи кишвари мо дар рейтингҳои байналмилалӣ вусъат дода шавад. Чунки, дар шартномаҳо ва рейтингҳои байналмилалӣ таҷрибаи беҳтарини кишварҳои хориҷиро инъикос меёбанд.
Умуман, ба асоси фаъолияти қонунгузорӣ бояд тамоюли калидии «Халқ бояд сарчашмаи ягона ва муаллифи қонун бошад» гузошта шавад.
Муҳтарам иштирокдорони ҷамъомад!
Дар фаъолияти палатаи поёнӣ дар соҳаи назорати парлумонӣ инчунин як қатор масъалаҳое ҷой доранд, ки ҳаллу фасли худро интизоранд.
Якум. Депутатҳои интихобшуда бояд тавассути назорати самараноки парлумонӣ ба боварии мардум сазовор гарданд.
Дар давраи гузашта, шаклҳо ва механизмҳои нави назорат ҷорӣ карда шуданд. Аз ҷумла, дар Палатаи қонунгузорӣ институти «Соати ҳукуматӣ» ҷорӣ карда шуд, ки аъзои ҳукумат ба саволҳои вакилон посух медиҳанд. Дар ду соли охир бо иштироки роҳбарони 17 вазорат ва кумитаҳои давлатӣ 14 «Соатҳои ҳукуматӣ» баргузор гардид.
Илова бар ин, аз соли 2019 таҷрибаи аз ҷониби палатаи поёнӣ баррасӣ намудани номзадҳо ба аъзогии Девони Вазирон фаъолият дорад. Аммо, интихобкунандагони мо аз ин кор комилан қаноатманданд, гуфтан мумкин нест.
Пӯшида нест, ки рафтори ношоистаи баъзе мансабдорон дар маркази муҳокимаи ҷамъиятӣ қарор дошта, баъзан боиси акси садоҳои манфии ҷомеа мегардад. Минбаъд, мардуми мо ба вакилон иҷоза намедиҳанд, ки дар чунин ҳолат нозирони беруна бошанд. Охир, шаҳрвандон намояндагони худро интихоб карданд, то андешаи мардумро баён кунанд ва манфиатҳои онҳоро ҳимоя кунанд!
Халқи мо мехоҳад ҳимоятгар ва намояндаи худро дар вакил бинад, ки далерона манфиатҳои онҳоро талаб, ҳимоя кунад, ба он шахсони мансабдоре, ки қонун ва меъёрҳои ахлоқиро вайрон мекунанд, муқобилият кунад.
Мо қадамҳои аввалини худро дар ин самт мебинем. Аз ҷумла, фаъолияти чунин вакилони ҷавон ва фаъол ба монанди Расул Кушербоев, Шуҳрат Полвонов, Алишер Ҳамроев аз ҷониби интихобкунандагон маъқул дониста мешавад. Масалан, бо ташаббуси вакилон, қоидаҳои оид ба ҳаракати ҳатмии воситаҳои нақлиёт дар рӯз бо чароғҳои гирон пешниҳодшуда бекор карда шуданд. Мо чунин фактҳоро мусбат арзёбӣ мекунем.
Ҳамин тавр, бо кӯмаки назорати муассири парлумонӣ мо метавонем самараи ҳокимияти иҷроияро баланд бардорем. Аз ин рӯ, зарурати муқаррар намудани мунтазам ба менеҷерони масъул тавзеҳ додан оид ба мушкилоте, ки мавзӯи муҳокимаи васеъ дар ҷомеа гаштааст, бояд ба роҳ монда шавад.
Инчунин бояд саривақт хабардор кардани ҷомеа дар бораи натиҷаҳои назорати парлумонӣ дар маркази диққат қарор дошта бошад. Вобаста ба ин, ҳар як чорабинӣ бояд дар васоити ахбори омма ва вебсайти расмӣ ба таври васеъ инъикос карда шавад. Чунин амалия барои таъмини на танҳо ошкоро будани парламент, балки баланд бардоштани масъулияти тамоми мақомоти давлатӣ низ хизмат мекунад.
Дуюм. Фаъолияти назоратӣ ва таҳлилии кумитаҳо ва дигар сохторҳои палатаро бояд пурзӯр гардонд.
Бо мақсади баланд бардоштани нақш ва самарабахшии фаъолияти амалии парлумон дар даъвати охирин, як қатор бахшҳои нав таъсис дода шуданд. Ҳамин тариқ, Кумитаи мубориза бо коррупсия ва масъалаҳои ҳуқуқии судӣ ислоҳоти мақомоти ҳифзи ҳуқуқ ва таҳияи заминаи ҳуқуқии таъмини мустақилияти судҳоро назорат мекунад. Ба фикрам, кумита метавонад ба корҳое, ки мақомоти давлатӣ дар самти мубориза бо коррупсия анҷом медиҳанд, баҳо диҳад ва дар сурати зарурат ба назди ҳукумат масъалаи ҷавобгарии роҳбарони онро ба миён гузорад.
Кумитаи оид ба ҳифзи тандурустии шаҳрвандон бояд ба  масъалаи омӯзиши вазъи кор  дар соҳаи тиб ҷавоб диҳад. Ба Палатаи қонунофарӣ назорати системаи тандурустӣ дар маҷмӯъ дода шудааст. Мутаассифона, кори палата дар ин самт то ҳол натиҷаҳои интизоррасро намедиҳад ва ин вазъ маро ба ташвиш меорад, зеро дар соҳаи тандурустӣ ҳанӯз ҳам мушкилоти зиёде мавҷуданд.
Масалан, сарфи назар аз фароҳам оварда шудани асосҳои ҳуқуқии шарикии давлатию хусусӣ дар ин соҳа ягон лоиҳа дар ин шакл амалӣ нашудааст. Табобати бемориҳои онкологӣ, эндокринологӣ ва эндокринӣ дар сатҳи зарурӣ сурат намегирад.
Боиси ташвиш аст, ки худи баъзе муассисаҳои тиббӣ сарчашмаи сироят мешаванд. Аз ҷумла, дар соли 2019, тақрибан 1 ҳазор ҳолати паҳншавии сирояти бемории дарунӣ ба қайд гирифта шудааст.
Бо назардошти он ки назорат ба вазъият дар соҳа дар палатаи поёнӣ вогузор шудааст, Спикер ва кумитаи дахлдор бояд онро ба таври систематикӣ муқаррар кунанд ва дар сурати зарурат онро дар ҳар як муассисаи тиббӣ анҷом диҳанд. Агар шумо дар чунин масъалаи муҳим, ба монанди баланд бардоштани сифати хизматрасониҳои тиббӣ ташаббус ва қатъияти воқеӣ нишон диҳед, чораҳои дахлдори қонунгузорӣ андешед ва манфиатҳои мардумро таъмин кунед, пас ин албатта ба беҳтар шудани сифати зиндагии мардум мусоидат мекунад.
Таъсиси Раёсати буҷети давлатӣ дар назди палатаи поёнӣ ба ташаккули самарабахши буҷет ва ташкили назорати самарабахши иҷрои он нигаронида шудааст. Ҳамин тариқ, меъёри андози иҷтимоӣ барои муассисаҳои таҳсилоти олӣ, ки ба маблағгузории худӣ мегузаранд, аз 25 фоиз ба 12 фоиз кам карда шуд. Ба туфайли ин 47 миллиард сӯм дар ихтиёри онҳо буд. Албатта, ин ҳама натиҷаҳои аввали тадбирҳои пурзӯр гардондани назорати парлумонӣ мебошанд.
Худи ҳаёт фаъол гардондани назорати парлумониро тақозо мекунад.
Солҳои охир давлат барои рушди иҷтимоию иқтисодии минтақаҳо маблағҳои зиёд ҷудо мекунад. Аммо иштироки депутатҳои аз ин қаламравҳо интихобшуда дар масъалаи назорати истифодаи оқилона ва самарабахши онҳо ғайриимкон аст. Дар маҳалҳо ҳолатҳои истифодаи сӯиистифодаи маблағҳои ҷудошуда, дуздӣ ва коррупсия ҷой доранд.
Агар вакилони халқ дар асоси салоҳияти худ назоратро аз болои ин соҳа ба роҳ монанд, пас салоҳияти депутатҳо ва Палатаи қонунгузорӣ дар маҷмӯъ меафзояд. Муҳимтар аз ҳама, он ба мардуми мо манфиати воқеӣ хоҳад овард.
Вазорати молия бояд ба намояндагони мардум дар бораи ҳар як маблағе, ки аз буҷа масраф мешавад, ҳисобот диҳад ва дар масъалаи истифодаи ғайриқонунии маблағҳои давлатӣ, ҳамаи идораҳо бояд масъулияти худро дар назди парламент донанд. Вазъият танҳо ҳамон вақт тағйир меёбад, ки ҳама бо вакилон ҳисоб кунанд. Итминон дорам, ки палата дар ин масъала қатъият нишон медиҳад ва манфиатҳои интихобкунандагонро ҳимоя мекунад.
Умуман, мо бояд тартибе ҷорӣ кунем, ки дар он ҳар як кумита, дар асоси нақшаи кори семоҳа, барои идораҳои давлатӣ вазифаҳои мушаххас гузорад ва аз онҳо дар бораи иҷрои қонунҳо ва фармонҳо маълумоти аниқ талаб кунад.
Сеюм. Барои баланд бардоштани самаранокии дархости парлумон ва вакилон бояд чораҳо андешида шаванд.
Дар ҷараёни даъвати охирин 28 дархости парлумонӣ ба масъулини мақомоти идоракунии давлатӣ ва хоҷагӣ фиристода шуд, ки нисбат ба солҳои 2010-2014 7 маротиба зиёд аст.
Чораҳои масъулият барои баррасӣ нанамудан ё вайрон кардани мӯҳлати баррасии дархости парлумонӣ ва депутатӣ пурзӯр гардонда шуданд. Бо вуҷуди ин, мутаассифона, ба саволҳои парлумонӣ аксар вақт на худи роҳбар, балки муовини ӯ ё ҳатто сардори шӯъба ҷавоб медиҳанд.
Бигӯед, ки салоҳияти намояндаи мардум, эҳтиром ба парламент дар куҷост? Чунин муносибат комилан қобили қабул нест. Аз ин рӯ, ман пешниҳод мекунам, ки ҷавоб ба дархостҳои парлумонӣ ва депутатиро ҷавоб додани шахсан роҳбарони вазорату идораҳо аз ҷиҳати қонунгузорӣ мустаҳкам карда шавад.
Чорум. Вақти он аст, ки технологияи иттилоотӣ дар муносибатҳои байни интихобкунандагон ва депутат васеъ ҷорӣ карда шавад. Бахусус, механизми ташкили дархостҳои парлумонӣ ва депутатҳоро такмил додан зарур аст.
Дар доираи даъвати қаблӣ 856 дархости вакилӣ оид ба мушкилоти гуногун ирсол карда шуд. Аммо барои ман муҳимтар он аст, ки чӣ гуна ин дархостҳо манфиатҳои овоздиҳандагонро инъикос шудаанд, чандтои онҳоро бо ташаббуси худи шаҳрвандон пешниҳод шудаанд. Аз ин рӯ, ба мо зарур аст, ки таҷрибаи ташкили дархостҳои парлумонӣ ва депутатиро дар асоси муроҷиатҳои дастаҷамъонаи шаҳрвандон, ки тавассути Интернет қабул карда мешаванд, ба роҳ монем. Он гоҳ мо дар порлумон ба  баррасии масоили марбут ба мардум муваффақ хоҳем гардид.
Дар соли 2019 депутатҳо ба зиёда аз 8 ҳазор хонавода, беш аз 3 ҳазор иншооти иҷтимоӣ ва тақрибан 2 ҳазор иншооти истеҳсолӣ ташриф оварда, бо тақрибан 150 ҳазор шаҳрванд мулоқотҳо баргузор карданд. Тартибе муқаррар шудааст, ки дар он барои ҳалли мушкилоти аҳолӣ, депутатҳо дар ҳафтаи охири ҳар моҳ ба ҳавзаи худ меоянд. Ин кор бояд мунтазам идома дода шавад.
Ҳамзамон савол ба миён меояд: имрӯз, дар марҳилаи рушди технологияҳои иттилоотӣ, оё интихобкунанда бояд интизор шавад, ки оё намояндаи ӯ ба ҳавзаи интихоботӣ меояд? Низоми муколамаро бо мардум тавассути ба кор андохтани портали электронӣ ва замимаҳои мобилӣ ба дараҷаи нав бардошт, ки ба депутатҳо имкони  тамоси доимӣ доштан бо интихобкунандагонро фароҳам меорад. Ин система бояд тавре кор кунад, ки интихобкунанда метавонад фаъолияти рӯзмарраи депутатро назорат кунад, лоиҳаҳои қонунҳоро муҳокима ва фикру мулоҳизаҳои худро оид ба онҳо баён кунад. Яъне интихобкунандагон бояд ба фаъолияти вакил баҳо диҳанд. Танҳо бо ин роҳ дар байни шаҳрвандон ва парлумон пули воқеӣ бунёд хоҳад шуд. Ва ин маҳз ҳамон чизест, ки мардум аз мо интизор аст.
Панҷум. Барои ҷалби васеи аҳолӣ ба фаъолияти парлумон кори веб-портали «Meнинг фикрим» -ро бояд беҳтар кард.
Тавре ки шумо медонед, мо ин порталро барои омӯзиши афкори мардум оид ба масъалаҳои муҳими ҳаёти давлат ва ҷомеа ва дастгирии ташаббусҳои шаҳрвандон таъсис додаем. Оё корҳое, ки доир ба омӯхтан ва баррасии пешниҳодҳои аҳолӣ идома доранд, босамаранд?
Ин савол тасодуфӣ ба вуҷуд наомадааст — аз ҳамаи пешниҳодҳои имрӯза, танҳо бинобар 11-тояш  палата баррасии васеъ гузаронда,  қарор қабул кардааст.
Зарур аст, ки усулҳои алтернативии баррасии масъалаҳои ҷорӣ аз ҷониби ҷомеа татбиқ карда шаванд. Фикр мекунам, ташкили як муҳокима дар телевизион ва дигар васоити ахбори омма, ки муроҷиатҳои дар портали «Менинг фикрим» воридшуда бо иштироки вакилон, шаҳрвандон ва мутахассисон муҳокима карда шаванд, мувофиқи мақсад хоҳад буд.
Масъалаи дигари муҳим ин зиёд кардани иштироки Палатаи қонунгузорӣ дар сохторҳои байнипарлумонии байналмилалӣ мебошад.
Муносибатҳои байналмилалии палатаи поёнӣ босуръат тавсеа меёбанд. Ҳамин тавр, агар дар соли 2015 9 гурӯҳи байнипарлумонӣ оид ба ҳамкорӣ бо парлумонҳои давлатҳои дигар фаъолият дошта бошанд, пас дар соли 2019 шумораи онҳо ба 28 расидааст, аз ҷумла, 24 гурӯҳе, ки якҷоя бо Сенат таъсис дода шудаанд. Ба туфайли фаъолияти босамари байналмилалӣ дар давраи гузашта дар парлумон 248 ҳайати хориҷӣ қабул карда шуданд.
Дар як муддати кӯтоҳ парлумони миллии мо узви фаъоли иттиҳодияҳои бонуфузи байналмилалии байнипарлумонӣ гардид. Дар байни онҳо Иттиҳоди байнипарлумонӣ, Ассамблеяи парлумонии Созмони амният ва ҳамкорӣ дар Аврупо, Ассамблеяи байнипарлумонии Иттиҳоди Давлатҳои Мустақил низ ҳастанд. Гузашта аз ин, вакилони мо ба вазифаҳои роҳбарикунандаи ин созмонҳо интихоб шуданд.
Инкишофи муттасили муносибатҳои байнипарлумонӣ бояд ҳамеша дар маркази диққати вакилон қарор гирад.
Боз як саволи дигар, ки ман мехостам таваҷҷӯҳи шуморо ба худ ҷалб кунам. Мутаассифона, ҳизбҳои сиёсии мо танҳо дар арафаи интихобот пешбарии ҳадафҳо ва барномаҳои сиёсии худро, тавсеаи сафҳоро ба ёд меоранд. Маҳз дар ҳамин вақт онҳо кӯшиш мекунанд, ки бо аъзои ҳизб кор кунанд. То чӣ андоза дуруст аст  ин муносибат, чунин кор, ки муваққатан дар давраи интихобот сурат мегирад? Ин вазъ, албатта, ба мо маъқул нест.
Оё худи ҳизбҳои сиёсӣ аз тавсеаи сафашон, такмили барномаҳо, амалисозии ҳадафҳо ва ғояҳои сиёсии худ манфиатдор нестанд? Агар ҳизбҳои сиёсӣ воқеӣ кор кунанд, нақш ва нуфузи онҳо дар ҷомеаи мо танҳо мустаҳкам хоҳад гардид. Аз ин рӯ, ба роҳбарони ҳизбҳо ва фраксияҳои сиёсӣ зарур аст, ки кори мустақимро бо интихобкунандагон тақвият бахшида, онро мунтазам гузаронанд.
Муовини якуми Спикери нав интихобшуда ҳамчун ҳуқуқшинос бо таҷрибаи калони корӣ мунтазам ба ҳизбҳои сиёсӣ ва фраксияҳо кӯмаки амалӣ расонад ва тавсияҳоро оид ба такмили фаъолияти онҳо пешниҳод кунад.
Дӯстони азиз!
Имрӯз Ӯзбекистони маҳбуби мо аз  роҳи худии рушд босуръат пеш меравад. Ислоҳоти дар се соли охир гузаронидашуда аллакай самараи худро медиҳад. Дар ҷомеаи ҷаҳонӣ таваҷҷӯҳ ва шавқу рағбат ба Ӯзбекистон, ба иқтидори мамлакати мо меафзояд, эътимод ба ояндаи худ мустаҳкам мегардад. Ҳамаи ин барои гузариш ба марҳилаи нави рушд заминаи мустаҳкам ба вуҷуд оварда, моро ба ҳадафҳои худ наздиктар месозад.
Ва мо, албатта, ба мақсадҳои неки худ ноил хоҳем шуд, агар ин имконияти беназирро аз даст надиҳем, роҳи интихобкардаамонро пеш гирифта, бо қатъият пеш равем. Палатаи қонунгузорӣ, шумо, вакилони муҳтарам, бояд дар ин роҳ қувваи пешбаранда гардад.
Дар шумо, ҳамчун намояндагони арзандаи халқ барои ин ҳама иқтидори зарурӣ, шароиту  тамоми имконот ҳаст. Депутатҳои мо бояд барои ҳама бо сифатҳои беҳтарини худ, маънавияти баланд, ахлоқ, фарҳанг ва қобилияти муколама намунаи ибрат бошанд. Спикер ва муовинони ӯ бояд ин масъаларо таҳти назорати махсус гиранд.
Ман дар якҷоягӣ бо Академияи идоракунии давлатӣ пешниҳод менамоям, ки системаи нави таълими депутатҳо барои такмили ихтисоси онҳо ҳамчун вакили парлумон ҷорӣ карда шавад.
Халқи мо ба шумо эътимод ва  умеди калон дорад. Вай аз шумо тасдиқи амалии принсипи «Парламент – инъикоси иродаи халқ аст»-ро интизор аст. Ба чунин эътимод, эҳтиром ва таваҷҷӯҳ сазовор шудан хушбахтии бузург аст. Ҳар яки мо дар минтақаи кории худ бояд бо амалҳои худ ба  эътимоди мардуми меҳнатдӯст ва бошараф сазовор гардем. Ин на танҳо вазифаи шаҳрвандии мо, балки пеш аз ҳама, вазифаи муқаддаси мо дар назди Ватан аст.
Итминон дорам, ки шумо фаъолияти худро дар ҳайати нави парлумон оғоз намуда, вазифаи муҳимтарини худро амиқан дарк намуда, самаранок кор хоҳед кард. 
Бори дигар шуморо бо депутати Палатаи қонунгузории Олий Маҷлис интихоб шуданатон табрик мегӯям, ба шумо сиҳҳату саломатӣ, нерӯи нотамом ва дар кори масъулиятнокатон муваффақият мехоҳам. 
Барои эътиборатон ташаккур.